ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 8، آبان 1401 ، شماره پی در پی 78

مقایسۀ تطبیقی شخصیتهای اساطیری جمشید و اوزیریس

صفحه (65 - 79)
زهرا ایرانمنش (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1400

چکیده

زمینه و هدف: بررسی و تطبیق مبانی آثار حماسی ملل مختلف میتواند در شناخت هرچه بیشتر آنها نقش بسزایی داشته باشد و همچنین میتواند روابط و مناسبات میان ادبیات ملل جهان و توسعۀ مبادلات ادبی، فکری و فرهنگی را تشریح نماید. جمشید یکی از شخصیتهای اساطیری شاهنامه است که مراحل زندگانی و اتفاقات دوران حیات وی با اوزیریس، یکی از شخصیتهای اساطیری مصر باستان، شباهتهای متعددی دارد. هدف از این پژوهش، بررسی وجوه افتراق و اشتراک میان این دو شخصیت و قهرمان اساطیری میباشد.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ توصیفی تحلیلی صورت گرفته است.

یافته ها: جمشید و اوزیریس در اساطیر ایران و مصر، از ویژگیهای مشترکی برخوردار هستند که از ناخودآگاه جمعی بشر خبر میدهد. با بررسی و مقایسۀ زندگی، اعمال و سرنوشت این قهرمانان، میتوان تا حدّی با محتویات ناخودآگاه جمعی دو ملّت (ایران و مصر) آشنا شد و برای روشن ساختن زوایای تاریک و مبهمِ ساختار فرهنگی و اجتماعی کهن و پی بردن به طرز تفکّر و اعتقادات مردمان دوران باستان، کمک گرفت.

نتیجه گیری: با بررسی زندگی دو قهرمان اصلی داستانها (جمشید و اوزیریس) میتوان زندگی آنها را در سه مرحله خلاصه کرد: 1. زایش توأمانی قهرمان، 2. ایجاد دوران طلایی و آرمانی توسط قهرمان، 3. هبوط یا مرگ قهرمان و آغاز دوران فاجعه یا آشوب.

کلمات کلیدی
جمشید , اوزیریس , ایران , مصر , اساطیر

• آب و آینه، جستارهایی در فرهنگ و ادب، کزازی، میر جلال‌الدین (1384)، تبریز: آیدین.
• اساطیر جهان، داستانها و حماسه ها، روزنبرگ، دونا (1386) ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، جلد اول، تهران: اساطیر.
• اساطیر مصر، ویو، ژ (1382) ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: کاروان.
• اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی، عفیفی، رحیم (1374) تهران: توس.
• اسطوره، رؤیا، راز، الیاده، میرچا (1374) ترجمۀ رویا منجم، تهران: فکر روز.
• اسطوره های موازی، بیرلین، ج. اف (1386) ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
• انسان و سمبلهایش، یونگ، کارل گوستاو (1377) ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
• بندهش (1380) ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
• پژوهشی در اساطیر ایران، بهار، مهرداد (1378) تهران: آگه.
• تاریخ مختصر ادیان بزرگ، شاله، فیلیسین (1346) ترجمۀ منوچهر خدایار محبّی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• تراژدی در اساطیر ایران و جهان، ذبیح نیا، آسیه و اکبری، منوچهر (1392) تهران: سخن.
• حماسه سرایی در ایران، صفا، ذبیح الله (1333) تهران: پیروز.
• دانشنامۀ اساطیر جهان، وارنر، رکس (1389) ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: اسطوره.
• درآمدی بر اسطوره شناختی، نامور مطلق، بهمن (1392) تهران: سخن.
• درآمدی بر ساختار اسطوره ای شاهنامه، مختاریان، بهار (1392) ، تهران: آگاه.
• روایت پهلوی (1367) ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• رؤیا، حماسه، اسطوره، کزازی، میر جلال‌الدین (1376)، تهران: نشر مرکز.
• سمبلها، جابز، گرترود (1370) ترجمۀ محمدرضا بقاپور، تهران: جهان‌نما.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم (1366) تصحیح جلال خالقی مطلق، به کوشش احسان یارشاطر، دفتر اول، نیویورک Bibliotheca persica.
• شناخت اساطیر ایران، هینلز، جان (1368) ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
• شناخت اساطیر مصر، ایونس، ورونیکا (1375) ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
• شناخت اساطیر هند، ایونس، ورونیکا (1381) ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
• لغتنامه، دهخدا، علی اکبر (1350) تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• مازهای راز، کزازی، میر جلال‌الدین (1388) تهران: نشر مرکز.
• مینوی خرد (1354) ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• نامۀ باستان: ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی، کزازی، میر جلال‌الدین (1392) جلد اول، تهران: سمت.
• نقد ادبی و دموکراسی، پاینده، حسین (1385) تهران: نیلوفر.
• نقد ادبی، شمیسا، سیروس (1393) تهران: میترا.
• نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و منطق الطیر عطار، زمرّدی، حمیرا (1388) تهران: زوّار.
• نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریاردر تاریخ افسانه ای ایران، کریستن سن، آرتور (1383) ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
• هنر ایران، گدار، آندره (1377) ترجمۀ بهروز حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.